انجمن تخصصی ایران سرور

‌‌‌‌
جنایتی بنام سربازی اجباری

[عکس: do.php?img=645]

‌‌محمد قمی: اخیرا در یکی از سایت های خبری، مطلبی در دفاع از سربازی اجباری منتشر شده است که بنده دیدم که بد نیست چند مورد را تذکر بدهم:
1- متن اصل 151 قانون اساسی این است: به‏ حکم‏ آیه‏ کریمه‏ "و اعدوا لهم‏ مااستطعتم‏ من‏ قوه‏ و من‏ رباط الخیل‏ ترهبون‏ به‏ عدوالله‏ و عدوکم‏ و آخرین‏ من‏ دونهم‏ لا تعلمونهم‏ الله‏ یعلمهم‏" دولت‏ موظف‏ است‏ برای‏ همه‏ افراد کشور برنامه‏ و امکانات‏ آموزش‏ نظامی‏ را بر طبق‏ موازین‏ اسلامی‏ فراهم‏ نماید، به‏ طوری‏ که‏ همه‏ افراد همواره‏ توانایی‏ دفاع‏ مسلحانه‏ از کشور و نظام‏ جمهوری‏ اسلامی‏ ایران‏ را داشته‏ باشند، ولی‏ داشتن‏ اسلحه‏ باید با اجازه‏ مقامات‏ رسمی‏ باشد. :
1-1 این اصل صرفا نظر به "آموزش نظامی بر طبق موازین اسلامی" دارد و نه تامین نیروی انسانی رایگان برای دستگاه ها از جمله دستگاه های نظامی و انتظامی.
1-2 در این اصل، قید "بر طبق موازین اسلامی" موجود است؛ یک سوال: آیا قاعده ی " لاضرر و لا ضرار فی الاسلام" یک میزان اسلامی نیست؟ در حالی که بر اساس تحقیقات انجام شده (از جمله تحقیقات مرکز پژوهش های مجلس)، نظام اجباری هم موجب ضرر فردی است و هم اجتماعی؛ بدیهی است که اجتماع از افراد آن تشکیل می شود.
1-3 بر اساس همین یک قاعده ی لاضرر، می توان نتیجه گرفت که نباید حقوق اساسی افراد را نا دیده گرفت؛ از جمله ی حقوق اساسی، حق انتخاب سرنوشت است؛ توضیح این که: خداوند انسان را آزاد آفریده و او این حق را داده است که انسان، مسیر زندگی خودش را تعیین کند و نظام اجباری در واقع، کج کننده و منحرف کننده ی اجباری مسیر طبیعی انسان است.

1-4 بر اساس اصل نهم قانون اساسی که می گوید: « در جمهوری‏ اسلامی‏ ایران‏ آزادی‏ و استقلال‏ و وحدت‏ و تمامیت‏ اراضی‏کشور از یکدیگر تفکیک‏ ناپذیرند و حفظ آنها وظیفه‏ دولت‏ و آحاد ملت‏ است‏. هیچ ‏فرد یا گروه‏ یا مقامی‏ حق‏ ندارد به‏ نام‏ استفاده‏ از آزادی‏، به‏ استقلال‏ سیاسی‏، فرهنگی‏، اقتصادی‏، نظامی‏ و تمامیت‏ ارضی‏ ایران‏ کمترین‏ خدشه‏ ای‏ وارد کند و هیچ‏ مقامی‏ حق‏ ندارد به‏ نام‏ حفظ استقلال‏ و تمامیت‏ ارضی‏ کشور، آزادی های‏ مشروع‏ را، هر چند با وضع قوانین‏ و مقررات‏، سلب‏ کند» هیچ شخصیت حقیقی و یا حقوقی حق زیر پا گذاشتن حقوق دیگران را ندارد؛ و وقتی که سربازی، اجباری باشد، در واقع حقوق اساسی او را نا دیده گرفته ایم و در پی این، آزادی های مشروع او را محدود و سلب کرده ایم.

2- در مقاله ی مذکور، تلویحا ضد شرعی و ظالمانه بودن نظام اجباری، زیر سوال رفته است:
2-1 اگر نظام اجباری، بر طبق شرع است پس چرا امثال آیت الله نور الله اصفهانی (یکی از علمای برجسته ی دوره ی مشروطه) بر ضد آن قیام کردند و سر انجام هم با توطئه ی حکومت وقت به شهادت رسیدند. اعضای حوزه ی علمیه ی تهران آن موقع در طی نامه ای مرقوم کرده بودند: «تمام آقایان حجج اسلام و حصون ایمان دامت برکاتهم از امورات شخصیه و مشاغل نوعیه خود دست برداشته‌اند و متفقا به کلمه واحده در مقام… جلوگیری از هر قبیل قوانینی که به خلاف قوانین مقدسه اسلام وضع شود قیام و اقدام دارند، بالاخص در قضیه نظام اجباری که فوق العاده از تحمل خارج و طاقت فرساست. امید است که به همم عالیه آن ذوات مقدسه ( ائمه ی اطهار ) و جدیت کامله و پافشاری، رفع و دفع این قانون جابرانه و خانمان ویران‌کن شود.» (کتاب‌ اندیشه سیاسی و تاریخ نهضت حاج آقا نورالله اصفهانی، موسی نجفی، صفحات ۲۶۸-۲۴۲)
2-2 اگر شرعی است، پس چرا این همه موجب ضرر و زیان غیر قابل اغماض می شود؟ قاعده ی لاضرر فراموش نشود...
2-3 اگر شرعی و عادلانه است، پس چرا مخالف عقل است؟ (عقل تقویت شده به وسیله ی وحی و احکام شرعی)
2-4 اگر مشروع و عادلانه است، پس چرا حقوق اساسی را نقض می کند؟
2-5 پس چرا با چندین اصل از قانون اساسی نا سازگار است؟ (مراجعه کنید به مقاله ی "یادگار رضا میر پنج را بفرستید پیش خودش")

3- در مقاله ی مذکور، سخن از بهانه ی نبود بودجه و امکانات لازم برای اختیاری کردن نظام سربازی، آورده شده است:
3-1 مقاله ی مذکور در رد سربازی حرفه ای نوشته شده است؛ در حالی که اگر الگوی سربازی داوطلبی- بسیجی چابک ( داوطلبانه در عین این که عضو نیروی مقاومت بسیج باشیم، سرباز شغلی هم باشیم) که از طرف مرکز پژوهش های مجلس پیشنهاد و روی آن تاکید شده است، اجرا شود، هم نقایص سربازی حرفه ای را نخواهد داشت و هم فوایدی چون تقویت بنیه ی بسیج و استفاده از ظرفیت بسیج را خواهد داشت.
3-2 هر چه قدر که در بخش پیش گیری سرمایه گذاری کنیم، در واقع خرجی نکرده ایم و بلکه سود کرده ایم...

4- همان طور که مشخص است، بحث و دعوا بر سر تعداد ماه های سربازی نیست، بلکه نباید به کمتر از حذف نظام اجباری راضی بود... (مراجعه شود به مقاله ی "راه حل مشکل سربازی کوتاه کردن مدت زمان آن نیست").

5- در پایان مقاله آورده شده است: «جوانان نیز باید بپذیرند خدمت به کشور حتی اگر برای آن ها هزینه بر هم باشد در مجموع به نفع این کشور خواهد بود؛ به طور حتم هیچ یک از مسئولان کشوری و لشگری عداوتی با جوانان ندارند و با توجه به جمیع جهات و نه تنها یک بعد قضیه، تصمیم می گیرند. قانون نظام وظیفه فعلی اگر چه نیاز به اصلاحاتی دارد اما تغییرات اساسی در این مقطع زمانی به سود کشور نخواهد بود»:
5-1 چگونه است که نظام اجباری هم به ضرر افراد جامعه و برای آن ها هزینه بر باشد (چه مشمولین و چه غیر آن ها) و هم این که نفع کشور باشد؟! وقتی که می گوییم "ایران"، منظورمان در و دیوار نیست، منظورمان جامعه و تمدنی است که از ندانم کاری های عده ای بی لیاقت ضربه دیده است...
5-2 مسئولان کشوری و لشکری عداوت شخصی با افراد جامعه ندارند؛ بلکه مسئولان کشوری و لشکری مرتبط با بحث سربازی، بدون در نظر گرفتن جمیع جهات و این که تنها یک بعد قضیه (تامین نیروی بیگاری و مفت) را در نظر بگیرند، تصمیم به چنین عمل ننگینی گرفته اند (چه بدانند و چه ندانند)!
5-3 قانون نظام وظیفه ی فعلی، اگر چه نیاز به اصلاحات بنیادین دارد، اما تغییرات جزیی و بی فایده و خنثی و پلیس پسند و نظامی پسند، در این مقطع زمانی به هیچ وجهی به سود کشور نخواهد بود؛ چون همان طور که قبلا اشاره شد، اجتماع متشکل از افراد آن است...

m-q.ir

محمد قمی: زیاد نمی خواهم مزاحمتان بشوم. بهانه ی این نوشته ی بنده، اشاره ی مهم و بسیار شنیدنی رهبری در جریان دیدار با دانشجویان در تاریخ 01/05/93 است. رهبری در رابطه با سخن یکی از دانشجویان - که از شیوه ی کنونی سربازی و رابطه ی آن با ازدواج گله کرده بود – فرمودند: « ازدواج جوانان، موضوع مهمی است که بی تفاوتی نسبت به آن در جامعه، ممکن است تبعات ناخوشایندی را در آینده، به همراه داشته باشد. راه حل مشکل سربازی برای ازدواج جوانان، کوتاه کردن مدت زمان آن نیست و باید شیوه های دیگری به کار گرفته شود اما مهمتر از آن، انگیزه برای ازدواج در میان جوانان است، که نباید کاهش یابد».(1) نگارنده معتقد است که این اشاره در واقع اشاره به یکی از دلایل محکم حذف نظام اجباری سربازی و جایگزین کردنش با نظام داوطلبی است؛ مخصوصا این بخش از سخن ایشان: « راه حل مشکل سربازی برای ازدواج جوانان، کوتاه کردن مدت زمان آن نیست و باید شیوه های دیگری به کار گرفته شود»...
بنده در طی مقاله ای با عنوان "یادگار رضا میر پنج را بفرستید پیش خودش!"، با اشاره به چندین اصل قانون اساسی و همچنین بند دوم سیاست های کلی جمعیت که به تصویب مقام رهبری رسیده است(2)، دلایل حذف حالت اجباری خدمت سربازی را تشریح کرده بودم که اتفاقا یکی از محور های اصلی این مقاله، تأکید بر مساله ی ازدواج و تبعات ناگوار نظام اجباری بر این مهم بود. این حقیر، در مقاله ی مذکور با اشاره به تحقیقی که مرکز پژوهش های مجلس(3) ( که در مرداد سال 92 منتشر شد ) نوشته بودم که بر اساس این تحقیق، هر چه زود تر باید نظام اجباری حذف و نظام داوطلبی باید جایگزین گردد. مرکز پژوهش ها، در آن تحقیق خود چند سبک جایگزین سربازی اجباری را معرفی کرده بود و در آخر، بر الگوی سربازی داوطلبی – بسیجی چابک ( داوطلبانه در عین این که عضو نیروی مقاومت بسیج باشیم، سرباز شغلی هم باشیم ) تأکید کرده بود. ولی مشکل این است که اراده ای از سوی مسئولین مربوط – مخصوصا نمایندگان مجلس که خطاب اصلی مقاله ی قبلی با ایشان بود – دیده نمی شود! دلم نمی خواست که بگویم... ولی، - با عرض معذرت از محضر رهبری و خوانندگان گرامی – محل سگ هم برای این گونه اعتراض ها و سخنانی که رایگان نیستند و بر اساس دلایل عقلی و قانونی می باشند، گذاشته نمی شود!
نمی دانم! شاید پلیس و همه ی نهاد هایی که منافع سازمانیشان در گرو نظام اجباری است، باعث ادامه ی این وضع ناهنجار اند... شاید هم نمایندگان مجلس، به اهمیت این موضوع واقف نیستند... شاید هم... . این را باید بدانیم که برخی از مسئولین، بی لیاقتی و بی عرضگی خود را در باره ی تامین امنیت و تامین نیروی انسانی مورد نیاز، از محل به خطر انداختن سرنوشت افراد جامعه جبران می کنند!...
بنده فکر می کنم که باید اوضاع را طوری کرد که افراد جامعه، بهانه ای برای ازدواج نکردن نداشته باشند؛ با این وضعیتی که آقایان با لیاقت! و پویندگان راه رضا میرپنج به وجود آورده اند، نباید از وضعیت آمار جرم و جنایت اخلاقی و محکومیت های کیفری تعجب کرد! چون بر اساس پژوهش هایی از قبیل همین تحقیق مرکز پژوهش های مجلس از جمله موانع اصلی و اساسی ازدواج نکردن و یا سستی پیمان ازدواج، حالت اجباری سربازی است و نه مدت سربازی؛ هم چنان که رهبری فرمودند: «راه حل مشکل سربازی برای ازدواج جوانان، کوتاه کردن مدت زمان آن نیست...»

m-q.ir

‌‌

وبلاگ محمد قمی نوشت : "صدرالسادات ضمن ابراز امیدواری از این که مجموعه این قوانین بتواند در جهت تثبیت و نمایش قدرت نیروهای مسلح و و انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی ایران مؤثر واقع شود، موضوع سربازی را به عنوان یک واقعیت پیش روی جوانان توصیف کرد که برای بازسازی شخصیت آنها، افزایش تجربه ، نظم پذیری و تقویت روحیه آنها برای خدمت به جامعه موثر باشد". این پاراگراف، پاراگراف آخر یک خبر از قول مسئول سازمان وظیفه ی عمومی بود. در خبر مذکور، افرادی که دارای سه جرم نا بخشودنی زیر باشند، به طرز محترمانه ای به قول قرآن استخفاف شده اند:

1- داشتن سن هجده تا پنجاه سالگی.

2- پسر بودن

3- نداشتن شرایط معافیت دایم.

در قرآن کریم در سوره زخرف آیه ۵۴ آمده است:

"فَاسْتَخَفَّ قَوْمَهُ فَأَطَاعُوهُ، إِنَّهُمْ کَانُوا قَوْمًا فَاسِقِینَ "

پس (فرعون) قومش را ذلیل و خوار کرد پس فرمان برداری اش کردند؛ به درستیشان که قومی خارج از راه حق و صلاح بودند.
حالا داستان سربازی در کشور ما هم، این چنین است! یک زمانی، میر پنج قلدر فرعون صفت، سربازی اجباری را که ناقض حقوق اساسی انسانی و شرعی است بر این مملکت تحمیل کرد و حالا صدر السادات با پر رویی تمام و در عین حال با آرامش کامل! می گوید که سربازی اجباری " یک واقعیت پیش روی جوانان " است! و این یعنی " آش کشک خالته، بخوری پاته نخوری پاته."!

ممکن است که گفته شود که چه ربطی به پلیس دارد و پلیس فقط مجری قانون است که باید بگوییم که موقع تصویب قانون سربازی در مجلس و راه رو های آن، پلیس فقط مجری نیست!! پمپاژ کننده ی فشار و زور هم هست!
باید از مسئولین مربوط جمهوری اسلامی پرسید که از سربازی اجباری که یادگار رضا قلدر است دنبال چه هستید؟!

- به دنبال تامین امنیت کشور هستید؟ ظاهرا بهانه ی عوام فریبانه ی خوبی است ولی اول این که در قرن بیست و یکم هستیم و نه نوزدهم که تامین امنیت بر مدار تامین نیروی انسانی بچرخد و امروزه جنگ ها مکانیزه شده اند... و دوم این که تامین امنیت کشور با اجرای طرح پیشنهادی مرکز پژوهش های مجلس (مرداد 92) مبنی بر سربازی بسیجی چابک " بسیار بهتر " تامین خواهد شد و سوم این که با عوارض منفی ثابت شده ای که سربازی اجباری بر جامعه می گذارد، اتفاقا امنیت کشور به خطر می افتد! چون افراد جامعه از درون دچار مشکل و پوکی می شوند...

- به دنبال به قول خودتان " بازسازی شخصیت جوانان " هستید؟ اول این که ثابت شده که سربازی اجباری، اثرات نا مطلوبی بر فرد و جامعه دارد که بسیار بیشتر از اثراتی است که حضرات قایل به مثبت بودن آن اثرات هستند و دوم این که گیریم که چند جوان معدودی که دچار تربیت نا مطلوب اجتماعی اند در اثر رفتن به سربازی اجباری و حالت چکشی و زوری آن تا حدودی به صراط مستقیم! (اگر قایل به این باشیم که سربازی اجباری صراط مستقیم!!! است!) هدایت شوند، پس تکلیف خیل عظیم آن هایی که مانند جوانان فرهیخته و عالم و مهذب و... که این گونه نیستند و اتفاقا سربازی اجباری برایشان حکم سم و مرگ شخصیت و زندگی و سرنوشت و اتلاف عمر و انرژی را دارد، چیست؟ مگر چه قدر در کشور، جوان لا ابالی و انگل جامعه وجود دارد؟! ما لکم کیف تحکمون؟! اتفاقا اگر حالت اجباری برداشته شود خواهید دید که چه قدر آمار جرم های کیفری و ضد اخلاقی کم خواهد شد و چه قدر رغبت جوانان به ازدواج زیاد خواهد شد... مسئولین باید کاری بکنند که جوانان بهانه ای برای ازدواج کردن نداشته باشند، نه این که کاری بکنند که آن ها حتی جرات فکر کردن به ازدواج را نداشته باشند...

- به دنبال آمادگی دفاعی هستید؟ آموزش آمادگی دفاعی قاعدتا نباید بیشتر از چند روز و نهایتا چند جلسه در چند هفته طول بکشد. پس ۲۴ ماه چه قاعده ای است؟!

- به دنبال تامین نیروی انسانی و منافع سازمانی و نیروی تو سری خور بی دردسر بیگاری کش هستید؟ صد البته!! و به خاطر همین است که لهله می زنید که حالت اجباری حذف نشود و هم چنان روح جهنمی رضا میر پنج و توله اش در قبر به سر تا پای جمهوری اسلامی نیش خند بزند!

‌‌‌‌

مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران ز اعلام کرده است که تاریخ مصرف سربازان وظیفه خاتمه یافته است.

به گزارش سایت تحلیلی و خبری بینانیوز ، به نقل از روابط عمومی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ایران، دفتر مطالعات سیاسی این مرکز اعلام کرده است که تاریخ مصرف سربازان وظیفه ای که صرفا به ماموریت های خدماتی و نگهبانی و غیرتخصصی به سبک سده های گذشته می پردازند خاتمه یافته است و استفاده از سربازان وظیفه برای به کارگیری تکنولوژی های نوین، ایده خوبی نیست.

به نظر این مرکز و با توجه به مطالعه و بررسی علمی انجام شده در خصوص خدمت نظام وظیفه در ۱۹۷ کشور جهان نتایج زیر در قالب شش مدل خدمتی به دست آمده است که بدین شرح است:

در ۱۱۲ کشور جهان (۵۷ درصد کشورهای مورد مطالعه) اساسا سربازی اجباری وجود ندارد.

۲۸ کشور سربازی اجباری یک سال و کمتر دارند که ۱۴ درصد حجم نمونه را شامل می شود.

۲۰ کشور یا حدود ۱۰ درصد حجم نمونه سربازی اجباری ۱۸ ماه و یا بیشتر و غیرانتخابی همراه با به کارگیری در امور عملیاتی نظامی دارند.

۱۴ کشور (۷ درصد حجم نمونه) فقط سربازی انتخابی دارند.

۱۵ کشور (۸ درصد حجم نمونه، از ترکیب نیروهای داوطلب و اجباری استفاده می کنند.

و بالاخره ۸ کشور (۴ درصد نمونه مطالعاتی) صرفا در امور مدنی یا به صورت نظامی غیرمسلح از نیروی سرباز استفاده می کنند.

‌‌1-دو سال عمر جوانان از بین می رود بدون اینکه هیچ دستاوردی برای جامعه و خود سرباز داشته باشد
2-یکی از مهمترین دلایل بالا رفتن سن ازدواج در ایران
3-یکی از دلایل مهاجرت افراد تحصیلکرده به خارج از ایران
4-سربازی هیچ دستاوردی برای سرباز ندارد در نتیجه سربازان مخصوصا افراد تحصیلکرده دچار نوعی سرخوردگی و افسردگی می شوند
5-پایین امدن کارایی نیروهای مسلح چون انها سرباز اماتورند نه حرفه ای

‌‌‌‌

آمارهای غیر رسمی حاکی از این است که جمعیت افرادی که در کشورمان بیش از 100 سال عمر کرده‌اند، حدود 1000 نفر است و اغلب آنها هم زن هستند، این یعنی دیگر کسی در خاطرش نمانده که نخستین قانون سربازی اجباری در کشور چگونه و تحت چه شرایطی به تصویب رسید، قانونی که سال گذشته 100 سالگی اجرایش را در کشور جشن گرفت و در طول یک قرن همواره انتقادات زیادی نسبت به آن وجود داشت.

به گزارش ایسنا به نقل از «ایران»، این قانون که در ابتدا تحت عنوان «سربازگیری» در کشور اجرا شد پس از شش سال در سال 1300 مورد بازنگری قرار گرفت و سپس در سال‌های 1304، 1310، 1317، 1322، 1324، 1334، 1342، 1343، 1347 و 1350 تغییراتی در آن اعمال شد اما همچنان اصلی‌ترین بند آن یعنی اجباری بودن در آن باقی ماند. با پیروزی انقلاب اسلامی و وقایعی که در دهه ابتدایی انقلاب رخ داد، کمتر کسی به فکر تغییر و تحول در سربازی افتاد و مطالبه اجتماعی چندانی هم در این باره مطرح نشد، در نتیجه نخستین قانون مربوط به خدمت وظیفه عمومی پس از انقلاب با حفظ ماده اجباری بودن سربازی برای جوانان ذکور ایرانی در 29 مهر ماه سال 63 به تصویب مجلس وقت رسید، قانونی که 27 سال بدون هیچ بازنگری در کشور اجرا شد و سرانجام پس از کش‌وقوس‌های فراوان میان مجلس و ستادکل نیروهای مسلح با تغییراتی جزیی و حذف چند ماده و تبصره در آبان سال 90 به تصویب مجلس رسید و از دی ماه همان سال لازم الاجرا شد. در قانون جدید گرچه تسهیلاتی برای سربازان در نظر گرفته شده بود اما در عمل بسیاری از آنها محقق نشد و تنها ماده یک قانون وظیفه عمومی یعنی اجباری بودن سربازی برای افراد ذکور قدرتنمایی می‌کرد، ماده‌ای که بیش از 100 سال است که به یکی از دغدغه‌های پسران ایرانی و خانواده‌هایشان بدل شده و قصد تغییر هم ندارد!

تغییرات در سربازی با تغییر در ستادکل

پس از حادثه‌ای که برای اتوبوس حامل سربازان پادگان 05 کرمان رخ داد، بسیاری از جوانان و فعالان اجتماعی دوباره بحث تغییر و تحول در خدمت سربازی را پیش کشیدند، عمده‌ترین انتقادات درباره نحوه برخورد با سرباز، بی‌توجهی به سرباز و تحقیر آنان بود و گروهی هم اجباری بودن سربازی را دلیل برخورد نازل با سربازان دانستند، همین بهانه‌ای شد تا برخی از نمایندگان مجلس و فعالان اجتماعی قول‌هایی برای رسیدگی به این موضوع و تغییر در شیوه سربازی بدهند.

مدتی بعد در حالی که بسیاری همچنان تحت تأثیر حادثه رخ داده برای سربازان بودند، سرلشکر باقری، جانشین سرلشکر فیروزآبادی در ستادکل نیروهای مسلح شد، فیروز آبادی از سال 68 ریاست ستادکل نیروهای مسلح را بر عهده داشت و به عبارتی می‌توان گفت که تمام متولدین دهه پنجاه و پس از آن در دوران ریاست او خدمت سربازی خود را پشت سر گذاشته یا از سربازی فرار کرده‌اند.

آمدن باقری به ستادکل نیروهای مسلح و تغییری که چند روز قبل‌تر در معاونت نیروی انسانی این ستاد با آمدن سردار محمدجواد زاده‌کمند رخ داده بود، امیدها برای تغییر در سربازی را افزایش داد و برخی از فعالان فضای حقیقی و مجازی با مخاطب قرار دادن رئیس ستادکل نیروهای مسلح خواستار بهبود خدمت سربازی و کیفیت آن شدند و البته باید دید که باقری و معاون جدیدش زاده‌کمند چگونه به این درخواست‌ها پاسخ خواهند داد؛ امری که یک کارشناس حوزه سربازی در نیروهای مسلح آن را دور از ذهن می‌داند و معتقد است که احتمال تغییرات بنیادین در سربازی وجود ندارد. این فرد البته گفته که ستادکل نیروهای مسلح همواره الگوها و مدل‌های مختلف برای بهبود خدمت سربازی را بررسی می‌کند و اگر این تصمیم آسیبی به بنیه دفاعی کشور نزند و اعتبارات لازم برای اجرای آن وجود داشته باشد با آن موافقت خواهد کرد، همانطور که در سال‌های اخیر نیز مواردی از این دست در خصوص تسهیلات اعطایی به سربازان متأهل، پژوهشگران و... به تصویب رسیده است.

الگوهای جایگزین مرکز پژوهش‌های مجلس برای سربازی

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در مرداد ماه سال 92 طرحی تحت عنوان «الگوهای سربازی آینده در جمهوری اسلامی ایران» را منتشر کرد، طرحی که هنگام انتشار سر و صدای زیادی به پا کرد و با توجه به همزمانی‌اش با آغاز به کار دولت روحانی برخی امیدوار بودند که بزودی یکی از الگوهای ارائه شده در این طرح در کشور اجرایی شود اما سرانجام با مخالفت ستاد کل نیروهای مسلح این اقدام در حد همان طرح باقی ماند، انتقاد اصلی ستادکل به این طرح عمقی نبودن آن و عدم تناسبش با موقعیت کشور بود.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در این طرح هفت مدل را برای سربازی پیشنهاد کرده بود که یکی از آنها شیوه فعلی خدمت سربازی و شش مورد آن طرح‌هایی بود که درصورت تصویب مجلس و ابلاغ دولت می‌توانست جایگزین الگوی صد و یک ساله فعلی شود. این طرح‌ها که در کنار آن برخی از مشکلات فعلی سربازی نیز مطرح شده بود علاوه بر «الگو و مدل حاکم کنونی» عبارتند از «الگوی سربازی حرفه ای» که این مدل شایع‌ترین مدل‌های خدمت سربازی در جهان است و دارای مزایا و همچنین معایبی است. از مهم‌ترین مزایای این سیستم افزایش کارآمدی نیروهای مسلح به دلیل تخصصی شدن خدمت، انگیزه بالای سربازان به دلیل اختیاری شدن خدمت، استفاده از فناوری‌های نوین، کاهش ریسک امنیتی، دفاعی، کاهش هزینه‌های اقتصادی دولت، کاهش تلفات انسانی و کاهش تخلفاتی مانند فرار از خدمت و غیبت و... است.

معایب این الگو نیز عبارتند از محروم ماندن از نیروهای مردمی و داوطلب، ضعف فرهنگ‌سازی امنیت و دفاع در میان جامعه و جوانان، افزایش بودجه نظامی در برخی موارد و ضعف در تربیت جوانان و جامعه پذیری. «الگوی سربازی داوطلبی- بسیجی چابک» پیشنهاد دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به ستادکل نیروهای مسلح است، بر اساس این طرح با توجه به اینکه داوطلب بودن و الگوهای رفتار و فعالیت‌های داوطلبانه بالاترین نتایج را در عرصه‌های مختلف به دنبال دارد و این الگو می‌تواند اثربخش‌ترین و کارآمدترین مدل‌های سربازی باشد چه اینکه متغیر داوطلبانه بودن و انگیره مثبت، بیشترین نقش را در انجام صحیح و مؤثر وظیفه و خدمت ایفا کند.

«الگوی سربازی علمی تخصصی» به منظور استفاده بیشتر از توانایی‌های تخصصی سربازان پیشنهاد شده و در آن شاخص و معیار خدمت سربازی تخصص‌ها و توانمندی‌های علمی مشمولان است و سربازان پس از گذراندن دوره مناسب آموزش نظامی - دفاعی در محیط‌های خدمتی تخصصی و علمی متناسب با رشته تخصصی خود به کار گرفته می‌شوند.«الگوی خرید خدمت هدفمند» که در حال حاضر نیز مشابه‌ آن در قانون بودجه و تحت عنوان جریمه ریالی مشمولان غایب اجرا می‌شود، پیشنهاد دیگر مرکز پژوهش‌های مجلس است، در این الگو متغیر خرید خدمت که امروزه به اشکال گوناگونی در سیستم وظیفه عمومی وجود دارد مورد نظر قرار گرفته و از سوی دیگر متغیر اقتصادی برای برخی از واجدین شرایط مد نظر قرار می‌گیرد. در این مدل خدمتی افراد مجاز خواهند بود یا گزینه خدمت رایج را با مزایای پیش‌بینی شده کنونی پذیرا باشند و به خدمت اعزام شوند یا اینکه با پرداخت هزینه‌های دوران خدمت متناسب با ارزش پول ملی در آن زمان و با سپری کردن دوره آموزش از انجام خدمت معاف شوند. ستادکل نیروهای مسلح از مخالفان سرسخت این طرح است.

«الگوی خدمت سربازی یک ساله در دوران صلح» را شاید بتوان الگوی بهتر دانست که احتمال موافقت ستادکل نیروهای مسلح نیز با آن بیشتر است، در این مدل سربازی در دوران صلح، اجباری و مدت آن یک سال است. محدود شدن زمان سربازی به یک سال باعث افزایش انگیزه برای خدمت در میان خانواده‌ جوانان و همچنین رضایتمندی بیشتر آنها می‌شود و در کنار آن منطقی‌تر شدن روش‌های به کارگیری کاهش اتلاف زمان مؤثر و افزایش کارآمدی و بهره‌وری می‌شود. آخرین الگو، «تلفیقی چند جانبه هدفمند» نام دارد و ترکیبی است از تمام الگوهای گفته شده که البته چندان نمی‌توان اجرای همزمان چند مدل را موفقیت‌آمیز دانست.

بررسی الگوهای جدید برای سربازی

هفت الگوی پیشنهادی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در حالی طی سه سال گذشته اجرایی نشده که مهدی احمدی معین، کارشناس دفتر سیاسی این مرکز از بررسی الگوهای دیگر سربازی در مرکز پژوهش‌ها خبر داده و به «ایران» می‌گوید: بررسی سربازی در مرکز پژوهش‌ها همچنان ادامه دارد و چند الگوی دیگر هم برای سربازی پیشنهاد شده اما به دلیل محرمانه بودن جزئیات آن منتشر نشده است. او با تأکید بر اینکه در حوزه سربازی مرکز پژوهش‌های مجلس تنها پیشنهادهای خود را منتقل می‌کند و تصمیم‌گیری در این زمینه بر عهده مجلس، دولت و ستادکل نیروهای مسلح است، ادامه می‌دهد: «آنچه به عنوان الگوهای سربازی معرفی شد هم در حقیقت تنها پیشنهادهایی بود که به منظور بهبود خدمت سربازی ارائه شد.»

احمدی معین همچنین از تشکیل کارگروهی مشخص برای بررسی خدمت سربازی در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی خبر داده و می‌گوید: «ما قدرت تعیین کنندگی نداریم و همانطور که گفتم پیشنهاد دهنده هستیم و این کارگروه هم با همین هدف فعالیت می‌کند.او همچنین درباره اینکه آیا نشانه‌های مثبتی از رئیس جدید ستادکل درباره سربازی دریافت کرده‌اند، یا خیر نیز می‌گوید: «ما همواره با ستادکل رابطه مستمری داریم و موضوعات را به آنان منتقل می‌کنیم. خوشبختانه در موارد متعددی هم نتایج خوبی به دست آورده‌ایم که تسهیلات در نظر گرفته شده برای سربازان متأهل، تغییر در خوراک و پوشاک سربازان و.... از جمله آنهاست.»

ضرورت تفکیک سربازان تولید و دفاعی

عباسعلی منصوری آرانی - عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس نهم

* با توجه به تغییراتی که در ستاد کل نیروهای مسلح ایجاد شده، احتمال تغییر در شرایط فعلی سربازی را چقدر می‌دانید؟

درست است که تغییر در ریاست یک مجموعه می‌تواند سبب بروز تغییراتی در آن مجموعه شود اما به نظرم این تغییرات چندان زیاد نخواهد بود و حداقل در کوتاه مدت تغییر محسوسی در سربازی رخ نخواهد داد، چرا که موضوعات سربازی جزو موضوعات راهبردی به حساب می‌آید و شرایط مختلفی، نحوه سربازی را رقم می‌زند. البته معتقدم که موضوع سربازی جزو مسائلی است که دولت، مجلس و نیروهای مسلح باید با همکاری یکدیگر برای آن برنامه‌ریزی انجام دهند. این را هم بگویم که به نظر من نیروهای مسلح هم به فکر تغییر در سربازی هستند اما یک مقدار تهدیدات موجود و شرایط ناآرام منطقه و برخی کشورهای همسایه باعث شده که تصمیم‌گیری دراین‌باره سخت شود.

* مدل پیشنهادی شما برای سربازی چیست؟

توجه داشته باشید که سربازی با اقتدار ملی ما گره خورده و تصمیم‌گیری در مورد آن بسیار با اهمیت است، از سوی دیگر کشور ما دارای شرایط ژئوپلیتیکی و تهدیدات خاص است که باید آن را هم مد نظر قرار داد. به همین دلیل مدل‌های مختلفی هم برای آن در نظر گرفته شده و یک مدل هم من درباره آن تحقیق کرده و آن را برای تصویب به مجلس هم پیشنهاد دادم تا در برنامه ششم برای آن بودجه مد نظر قرار دهد که نمی‌دانم در مجلس دهم تکلیف آن چه خواهد شد. در این مدل سربازی ترکیبی از دو نوع خدمت خواهد بود و بر اساس آن سربازان در دودسته سربازان دفاعی و سربازان تولیدی به خدمت گرفته می‌شوند.

مدلی که امروز در کشور ما اجرا می‌شود، مدل سربازی اجباری است که به هیچ‌عنوان مطلوب نیست، امروزه در بسیاری از کشورهای دنیا روی مدل سرباز حرفه‌ای کار می‌شود و به نظرم در کشور ما هم باید سربازی اجباری جای خودش را به سربازی حرفه‌ای بدهد و طی یک یا دو برنامه پنج‌ساله بتدریج جایگزین مدل فعلی سربازی شود. در طرح سرباز حرفه‌ای، نیروی مورد نیاز نیروهای مسلح از طریق فراخوان و اعلام نیازشان تأمین شد و متقاضیان نیز پس از طی دوره آموزشی، در قراردادی پنج‌ساله که امکان تمدید آن هم وجود دارد جذب نیروهای مسلح شده و حقوق مشابه آنان دریافت می‌کنند. در این شرایط وضعیت خدمتی سربازان هم بهتر خواهد شد، در حال حاضر یک سرباز 60 هزارتومان حقوق می‌گیرد و اگر این فرد متأهل باشد این رقم هزینه یک هفته خودش هم نمی‌شود.

از طرف دیگر سرباز باید در تخصصی که دارد به کار گرفته شود، اما متأسفانه این اقدام آنطور که باید و شاید در کشور انجام نمی‌شود و همین‌ها باعث فرار از سربازی یا غیبت از آن می‌شود.

در مجموع با در نظر گرفتن این موارد به ایده سربازان دفاعی و سربازان تولیدی رسیدم که ترکیبی از دو مدل سربازی یاد شده است، در این مدل تمامی مشمولان به سربازی می‌روند اما پس از طی کردن دوران آموزشی سربازی آنان به دو شکل متفاوت انجام می‌شود، گروهی تحت عنوان سرباز دفاعی به مناطق عملیاتی می‌روند و گروهی هم تحت عنوان سرباز تولید کاری که دارند را انجام می‌دهند به عنوان مثال ممکن است فردی روزنامه‌نگار باشد که در همان حرفه کارش را ادامه می‌دهد و فردی هم کار صنعتی می‌کند و به همان شکل کارش ادامه می‌یابد اما در این میان سربازان تولید موظفند تا هر ماه مبلغ یا درصد مشخصی از درآمد خود را به خزانه واریز کرده و خزانه هم موظف است عیناً درآمد حاصل از این محل را به سربازان دفاعی بدهد. در این مدل هم سرباز تولید درآمد دارد و هم سرباز دفاعی که به نوعی سرباز حرفه‌ای هم محسوب می‌شود حقوقی مکفی دریافت می‌کند. در این مدل سربازی طول مدت خدمت 21 ماه خواهد بود و پس از پایان مدت و دریافت کارت پایان خدمت دیگر نیازی به واریز وجه نخواهد بود.

تقویت امید به بهبود سربازی

سرهنگ محمدرضا اکبر حلوایی - معاون سازمان وظیفه عمومی ناجا به مدت پنج سال

معتقدم حضور سرلشکر باقری در رأس ستادکل نیروهای مسلح با توجه به تجربیاتی که در موضوعات نظامی دارند و همچنین حضور سردار زاده‌کمند در معاونت نیروی انسانی ستاد کل می‌تواند امیدها به تغییر در خدمت وظیفه عمومی را افزایش دهد و سربازی در دوران حضور این افراد دستخوش تغییرات خوبی شود.

البته باید توجه داشت که درحال حاضر نگاه کلی جمهوری اسلامی با حذف خدمت سربازی موافق نیست و اگر تغییری هم رخ دهد در چارچوب همین تغییر در شیوه خدمت سربازی خواهد بود و به عبارتی در تغییرات در راستای بهبود وضعیت سربازی و منطقی شدن آن خواهد بود نه حذف سربازی.

* مدل پیشنهادی شما برای سربازی چیست؟

به نظر من نیروهای مسلح باید در موضوعاتی همچون جنگ، دفاع و دیگر حوادث کاملاً حرفه‌ای باشد و تخصصی عمل کند. همچنین استفاده از تکنولوژی روز هم موضوع مهمی است که باید دانش آن وجود داشته و نیروهای متخصص کاربر آن باشند. در حوزه دفاعی نیز معتقدم که باید از ظرفیت نیروهای مردمی آموزش دیده استفاده کنیم اما این ظرفیت در قالب سربازی نخواهد بود. به نظرم افرادی که دوره‌های جنگ شهری، امدادرسانی و... را گذرانده‌اند باید در این زمینه فعالیت کرده و بحث دفاع ملی را بر عهده بگیرند.

من فکر می‌کنم در این شیوه‌ها نیروهای مستعد و توانمند را می‌توان از میان همین جوانان انتخاب کرد و از آنها به عنوان سرباز حرفه‌ای یا نظامی حرفه‌ای در امور دفاعی استفاده کرد، این افراد مزایای خوبی دریافت می‌کنند و از طرفی چون نیروی کار ارزان قیمت به حساب نمی‌آیند بازدهی بالایی هم برای نیروهای مسلح خواهند داشت. گروه دیگر از جوانان هم که تمایلی برای جذب در نیروهای مسلح ندارند، آموزش‌های کوتاه مدت جنگ شهری و امدادرسانی را طی می‌کنند و برای موارد خاص سازماندهی می‌شوند و نیروهای مسلح از ظرفیت این افراد در شرایطی که کشور به آنها نیاز داشته باشد استفاده خواهد کرد و این افراد فراخوان می‌شوند. در این روش دیگر بهانه‌ها و بعضاً دلایل منطقی که برخی از افراد برای نرفتن به سربازی بیان می‌کنند از آنها سلب می‌شود.

‌‌‌‌
‌‌ایران با دارا بودن 800هزار نفر سرباز وظیفه، در فهرست 10 کشور نخست دنیا از نظر تعداد نیروی انسانی فعال در بخش نظامی است

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تعادل ، نیروهای مسلح ایران سالانه رقمی بالغ بر 2400میلیارد تومان حقوق به سربازانی می‌پردازند که خدمت وظیفه‌شان را انجام می‌دهند. این فقط سرجمع حقوق ماهانه حداقل 70 هزار تومانی است که به سربازان داده می‌شود. افزون بر این پرداخت مستقیم به سربازان اما هزینه نگه‌داری، غذا، آموزش و امثال آن هم هست که می‌تواند سر به آسمان بزند. با 2400میلیارد تومان، نیروهای مسلح ایران می‌توانند سالانه 13جنگنده F14 بخرند یا 8000موشک قسام تولید کنند. از طرف دیگر، در طول حدود یک سال زمانی که از آغاز طرح خرید سربازی مشمولان غایب گذشته است، فقط 250 هزار نفر از مجموع 2.5میلیون مشمول غایب، یا به عبارت بهتر تنها حدود 10درصد از آنها اقدام به خرید خدمتشان کرده‌اند و از این طریق، نیروهای مسلح حدود 3000میلیارد تومان پول به دست آورده‌اند.

این اعداد و ارقام در کنار هم دنیایی از تفسیرها را تشکیل می‌دهند، از جمله این‌ها: حدود 90درصد از مشمولین غایب یا نخواسته‌اند یا پولی نداشته‌اند که خدمت سربازیشان را بخرند، هزینه کرد نیروهای مسلح می‌تواند برای خرید ادوات نظامیی به کار برود که بسیار کاراتر از افرادی با آموزش‌های نظامی نه چندان کاراست و بسیاری موارد دیگر. اما این همه ماجرا نیست. محمدصادق الحسینی، یکی از سخنرانان نشست بهبود خدمت سربازی در دانشگاه تهران می‌گوید سربازگیری اجباری به گسترش فقر در ایران انجامیده و معادل مالیاتی است که ثروتمندان از فقرا می‌گیرند. با همه اینها می‌توان پرسید که چرا با گذشت بیش از 90سال از آغاز سربازگیری اجباری در کشور، این رسم همچنان پابرجاست و اینکه آیا می‌توان تغییری را به انتظار نشست یا نه؟ آیا خدمت سربازی فقط مختص ایران است؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد که از میان 190کشور در جهان، حدود 100کشور خدمت سربازی را بطور کامل لغو کرده‌اند، 4کشور به جریان افتادن آن را به شرایط خاص یا همان شرایط جنگی موکول کرده‌اند. 7کشور هم هستند که خدمت سربازی در آنها اختیاری و غیر رزمی است. از میان 81کشور دیگر در این فهرست، 16کشور دوران خدمت سربازی کمتر از یک سال دارند و 10کشور هم مدت خدمت اجباری شان کمتر از 18ماه است. از میان این 18کشور اخیر اما ترکیه و روسیه، تبصره‌یی برای کاهش دوران خدمت متناسب با افزایش سطح تحصیلات دارند، دقیقاً برعکس ایران که افزایش سطح تحصیلات به ضرر فرد تمام می‌شود. 24کشور هم در دنیا هستند که مدت خدمت اجباری در آنها بیش از 18ماه است که ایران هم یکی از این کشورهاست. دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران چند روز پیش میزبان نشستی بود برای ایجاد تغییر در نظام خدمت وظیفه اجباری. به محض ورود به محل نشست احساس کردم که برگزاری این مراسم دغدغه واقعی خود برگزار‌کننده‌ها هم بوده، یعنی همان دانشجویانی که باید در هر مرحله‌یی از زندگی یا تحصیل که در آن هستند، 2سال را هم برای خدمت کنار بگذارند. آنها اما امیدوارند که بتوانند قانون‌گذاران را برای تغییر قانون در این زمینه ترغیب کنند. ترکیب سخنرانان نشست هم جالب بود و هر چند نماینده‌یی از نیروهای مسلح و نهادهایی که سربازان را جذب می‌کنند در میان آنها به چشم نمی‌خورد، نشانی بود بر اینکه بحث ایجاد تغییر در خدمت سربازی، حتی در بالاترین سطوح تصمیم‌گیری کشور نیز در جریان است. سربازی باید باشد اما چگونه؟ حسن سبحانی نخستین سخنران است. او استاد تمام دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی است. سبحانی معتقد است برای حل یک معضل باید دیدی کلی داشت و منافع تمام ذی‌نفعان آن را به‌طور همزمان دید. «برای قضاوت در مورد خدمت سربازی در ایران باید نگاهی هم به تاریخ و زمان داشته باشیم. هدف از فراخوانی مشمولان برای خدمت اجباری سربازی، همواره تقویت بنیان‌های دفاعی کشور بوده که این مساله تا دو دهه پیش بعدی نظامی داشته، اما اکنون می‌توان گفت که تقویت بنیان‌های دفاعی کشور با توجه به توان اقتصادی کشور قابل فهم‌تر است تا توان نظامی آن.» او ادامه می‌دهد: «علاوه بر این، پدیده‌یی مثل خدمت سربازی را باید با توجه به منافع طرفین ذی‌نفع در آن در نظر گرفت. یکی از این طرفین کسانی هستند که به سربازی می‌روند و طرف دیگر هم پذیرندگان این سربازها هستند. منافع کسانی که به خدمت خوانده می‌شوند این است که این خدمت حذف شود، منافع پذیرندگان هم در استفاده از نیروی کار تقریبا رایگانی است که این سربازها در اختیار آنها قرار می‌دهند و از آن در جهت حفظ امنیت و منافع ملی کشور استفاده می‌شود و این خواسته‌یی بر حق هم هست. به همین دلیل من معتقدم که باید راه‌حل میانه‌یی پیدا کرد. سربازی باید باشد اما چیزی که مهم است این است که چگونه باید باشد؟» سربازگیری باید حرفه‌ای شود سخنران دوم، عباسعلی منصوری آرانی، نماینده مجلس شورای اسلامی است که البته پیش‌تر در نیروهای مسلح هم سمت داشته و زمانی رییس کل آموزش ارتش بوده است. او می‌گوید که تصویب لایحه خرید خدمت سربازی سربازان غایب که در بودجه سال گذشته به تصویب رسیده بود، ناشی از تلاش‌های او و همفکرانش در مجلس شورای اسلامی بوده است. «ما در حال حاضر 2.5میلیون سرباز فراری داریم و تلاشمان در تصویب لایحه سال گذشته در مجلس این بوده که به نحوی بتوانیم بیشترین تعداد از این سربازان غایب یا فراری را مشمول قانون کنیم.» منصوری آرانی که خودش هم سابقه نظامی دارد معتقد است ایران نمی‌تواند نیروی مسلح مبتنی بر سربازگیری گسترده نداشته باشد چرا که امنیتش ایجاب می‌کند.

«ما با 15کشور دنیا هم مرز و همسایه هستیم و تمام منطقه ما هم درگیر ناامنی گسترده است، حتی کشوری مانند ترکیه هم این روزها دچار معضلات امنیتی شده است. ایران مانند اروپا نیست، اما این هم مهم است که ما بتوانیم اعلام کنیم در زمان صلح به سر می‌بریم یا زمان جنگ.» او سپس متن اصل147 قانون اساسی را قرائت می‌کند: «دولت باید در زمان صلح از افرادو تجهیزات فنی ارتش در کارهای امدادی، آموزشی، تولیدی و جهاد سازندگی، بارعایت کامل موازین عدل اسلامی استفاده کند در حدی که به آمادگی رزمی ارتش آسیبی وارد نیاید.» منصوری آرانی این طور نتیجه می‌گیرد: «ما الان هزاران فارغ‌التحصیل برق و مکانیک داریم که در جایی از آنها استفاده می‌شود که کوچک‌ترین ارتباطی با تحصیلاتشان ندارد. بر همین اصل است که ما در مجلس پیشنهاد داده‌ایم با عطف توجه به اینکه کشور اکنون در وضعیت صلح قرار دارد، سربازگیری‌ها به سمت سربازگیری حرفه‌یی برود و از آنها هم در نیازهای واقعی کشور و بخش‌های نظامی استفاده شود.» او مقصودش از سربازگیری حرفه‌یی را هم این طور تشریح می‌کند: «سربازگیری حرفه‌یی یعنی اینکه ما 200هزار نفر سرباز حرفه‌یی می‌خواهیم که به صورت اختیاری به نیروهای مسلح پیوسته باشند و مثلاً برای مدت 5سال، ماهی 1.51میلیون تومان هم حقوق دریافت کنند. هر چند معتقدم آموزش نظامی 3-2ماهه باید فراگیر و عمومی باشد.» سربازی، فقرا را فقیر‌تر کرده است سخنران سوم، محمدصادق‌ الحسینی اقتصاددان و چهره آشنای مطبوعاتی در زمینه اقتصاد است. او به سرعت سر وقت اصل بحث می‌رود و از سربازی رفتن انتقاد می‌کند. صحبت‌هایش با عدد و رقم همراه است و آن قدر به مذاق دانشجویان خوش می‌آید که در انتها او را با حرارت تشویق می‌کنند. «من فکر می‌کنم سربازی سه عیب عمده دارد، اول اینکه اجباری است، دوم اینکه ارائه کار مجانی است و سوم هم اینکه در دوران سربازی شخص نمی‌تواند پیگیر مطلوبیت و نفع شخصی‌اش باشد.» او معتقد است نیروی کار مجانی سربازانی که به اجبار قانون از آن استفاده می‌شود، به استفاده بیش از حد (over use) از سربازان می‌انجامد و افراد احساس می‌کنند که کاری برای انجام دادن در محیط پادگان ندارند. «الان به استناد آمار، ما حدود 800هزار نفر سرباز داریم که نیروهای مسلح خودشان هم اذعان دارند که فقط به یک چهارم این تعداد، یعنی فقط 200هزار نفر احتیاج دارند و بقیه حتی کاری برای انجام دادن در پادگان هم ندارند. این مطابق منطق اقتصادی، یعنی استفاده از یک کالای مجانی که به استفاده بیش از حد از آن کالا منجر می‌شود.»

او به تجربه‌های جهانی هم اشاره می‌کند.» در امریکا هم خدمت اجباری سربازی بعد از پایان جنگ ویتنام، در سال1973 ملغی شد. آنجا در پژوهشی که در سال1998 انجام شد به این نتیجه رسیدند که استفاده بیش از حد از نیروی کار ارزان سربازان، به استفاده بیش از حد از آنها انجامیده است. از طرف دیگر، بعد از خاتمه سربازگیری اجباری، هزینه پرسنلی ارتش امریکا به‌شدت کاهش پیدا کرد، حتی با وجود اینکه حقوق سربازان هم افزایش پیدا کرده بود.» او ادامه می‌دهد: «سربازی اجباری یعنی مالیاتی که فقرا به ثروتمندان می‌دهند.

آمار دهک‌های جامعه ایران تغییرات عجیبی را نشان می‌دهد. دهک اول جامعه یعنی فقیرترین قشر جامعه در این سال‌ها هم به‌شدت بزرگ شده و هم به‌شدت جوان و این برای نخستین بار است که رخ می‌دهد.» الحسینی معتقد است متورم شدن دهک اول جامعه همزمان جوان‌تر شدن آن معلول ریزش جوانان فقیری است که مجبور به خدمت اجباری هم هستند. «حقوق ماهانه یک سرباز ماهانه 70هزار تومان است، اما این پول هرگز کفاف سربازی که مجبور است از شهر خودش به شهر دیگری برود را نمی‌کند و او مجبور است از خانواده‌اش هم پول قرض کند. حالا شما خانواده‌هایی را درنظر بگیرید که درآمد کافی ندارند و باید این خرج اضافی را هم بر دوش بکشند. خروجی این وضعیت فرار کردن از سربازی برای بسیاری از جوانان بیکار و بی‌سوادی است که به دهک‌های پایین تعلق دارند و آمار بزرگ‌تر شدن این دهک هم به آنها ربط دارند.» مالیات از اغنیا به نفع فقرا الحسینی اما راهکاری هم برای تغییر اوضاع دارد. «منطق اقتصادی می‌تواند به کمک حل مشکل بیاید. ما باید یک سیستم بازتوزیع مثبت طراحی کنیم که سربازی رفتن را هم تشویق کند، نه اینکه همه را به فکر فرار از آن بیندازد. اگر تعداد سربازان حرفه‌یی به 200هزار نفر کاهش پیدا کند و البته حقوق سرباز به‌شدت بالا برود، اقشار فقیرتر تشویق می‌شوند که به نیروهای نظامی بپیوندند. هزینه این افزایش حقوق را هم البته آنها باید بپردازند که نمی‌خواهند به سربازی بروند، اما با یک ساز و کار پرداخت قسطی. به این ترتیب، باز توزیع مثبت در قالب مالیاتی که ثروتمندان به دولت می‌دهند تا او هم آن را به فقرا بازگرداند عمل می‌کند.» آخرین سخنران نشست هم مهدی احمدی معین، کارشناس مرکز پژوهش‌های مجلس در حوزه خدمت سربازی بود. به اعتقاد احمدی تغییرات تکنولوژیک و ژئوپولیتیک جهانی، نیاز به سربازگیری در مقیاس گسترده را از میان برده‌اند تا آنجا که نیروی انسانی به عنوانی عضوی از ارتش‌های حرفه‌ای، روز به روز اهمیت کمتری پیدا خواهد کرد. او می‌گوید: «ما نباید وضعیت امنیتی و نظامی کشور را از یاد ببریم و هر تصمیمی در رابطه با خدمت سربازی باید گوشه چشمی هم به این مساله داشته باشد. ایران بزرگ‌ترین مرزهای آبی و خاکی را در منطقه دارد و با داشتن 15کشور همسایه، بالاترین تعداد همسایه‌ها را هم در میان کشورهای این منطقه دارد. بنابراین تامین امنیت برای کشور ما همیشه اولویت دارد.» او اما معتقد است تغییراتی در مسائل نظامی رخ داده که نیاز به استفاده از نیروی انسانی در ارتش‌های کشورهای مختلف را کاهش داده است. «بررسی خرید‌های نظامی کشورهای همسایه ایران در منطقه خلیج فارس که بارها هم رسما اعلام کرده‌اند ایران را بزرگ‌ترین تهدید نظامی برای خود می‌بینند، نشان می‌دهد که احتمال تهدید نظامی زمینی از سوی آنها بسیار کم است. این کشورها در طول چند سال گذشته، تجهیزات نظامی هوایی و دریایی و همین طور موشک خریداری کرده‌اند و همین یعنی تهدید زمینی برای آنها دیگر مطرح نیست.» امسال نودمین سالی است که ایرانی‌ها برای خدمت نظام وظیفه فراخوانده می‌شوند. 90سال که چیزی کم از یک قرن هم ندارد، مدت زمان کمی نیست و می‌توان پرسید که چرا تغییر و تحولاتی که بستری به درازای یک قرن داشته‌اند، نتوانسته‌اند تغییری در فرآیند اجباری سربازگیری در ایران بدهند؟ در همین مدت کشورهای بسیاری بوده‌اند که به پشتوانه تغییرات تاریخی، اجتماعی و نظامی، سربازگیری اجباری را ملغی کرده‌اند. در این مدت، سربازگیری اجباری در برخی کشورها به سربازگیری حرفه‌یی تغییر ماهیت داده و طبیعتا به فرآیندی داوطلبانه تبدیل شده است. در این حالت، نیازهای نظامی و امنیتی کشور کتمان نمی‌شوند، اما در همان افق دیدی قرار می‌گیرند که مسائل اجتماعی و اقتصادی هم در آن قرار دارند. به این ترتیب، تلاش می‌شود تا مشکل به بهینه‌ترین حالت برای کل جامعه حل‌وفصل شود و افزون بر این، از نظر اقتصادی هم به فرآیندی کارا تبدیل شود.

‌‌‌‌
‌‌در دو هفته گذشته دو

منبع مختلف از لزوم حرفه ای شدن سربازی حرف زده اند؛ مرکز پژوهش های مجلس و موسسه مطالعات جمعتی ایران

در دو هفته گذشته دو

منبع مختلف از لزوم حرفه ای شدن سربازی حرف زده اند؛ مرکز پژوهش های مجلس و موسسه مطالعات جمعتی ایران.

مرکز پژوهش های مجلس اعلام کرده سربازی به شیوه ای که اکنون وجود دارد، باید تغییر کند و ۷ راه‌کار را برای جایگزینی سربازی به شیوه فعلی پیش‌بینی کرده است.

موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت هم اعلام کرده با توجه به افت رشد جمعیت،‌ نیروهای نظامی ایران باید به سمت حرفه ای شدن بروند، چون زاد و ولد با همین روند و حتی ثابت ماندن هم به سمتی می رود که باید طرحی نو برای سربازی درانداخت. البته وقتی تعداد فرزندان پسر به کمتر از ۴۰۰ هزار تولد در سال برسد،‌ راهی جز حرفه ای شدن سربازی وجود ندارد.

اما این اتفاق کی می افتد؟ نتایج پیش بینی شاخص های جمعیتی ایران براساس نرخ رشد فعلی و با فرض ثابت ماندن نرخ زاد و ولد از سال ۱۴۱۰ نشان می دهد اگر قرار بر حرفه ای شدن سربازی باشد، باید امید به حداقل ۲۰ سال دیگر داشت. شاید هم مدت طولانی تر.

تا سال ۱۴۰۰ اوضاع زاد و ولد بد نیست؛ بیش از یک میلیون نفر در سال متولد می شوند. یعنی بیش از نیم میلیون نوزاد پسر که ۱۸ سال تا ۲۵ سال بعد باید به سربازی بروند. هرچند که این تعداد هم برای نیروهای نظامی کافی نیست. چه اینکه برای متولدان دهه ۷۰ که اکنون مشمول هستند، معافیت ها و کسرخدمت های کمتری اعمال می شود. نکته اینجاست که دو دهه ای می شود که نرخ زاد و ولد ایران همین روی سال یک میلیون و ۳۰۰ هزار تولد می چرخد؛ حالا ۵۰ هزار تولد بالا و پایین. درواقع با این نرخ رشد جمیع نباید انتظار داشت از این پس نظام وظیفه دست و دلبازی در کسر خدمت ها و معافیت ها داشته باشد.

با این حساب باید گفت از همین اکنون زنگ خطر برای ۲۰ سال بعد زده شده است. اما از سال ۱۴۰۵ که میزان تولد پسران به کمتر از نیم میلیون نفر می رسد، باید در انتظار تکاپوی نظام وظیفه و ستاد مشترک نیروهای مسلح برای طرحی جدید برای تامین نیروهای مورد نیاز نیروهای نظامی باشند. طرحی که قابل دسترس ترینش همان سربازی حرفه ای است.

یعنی پیش بینی سربازی حرفه ای که وجود دارد، برای پسران ۱۶ تا ۲۵ ساله فعلی که در انتظار اتفاق تازه ای دراین باره هستند،‌ نیست. شاید برای پسران این نسل است!

آینده چه می شود؟

اما سربازی حرفه ای شاید تنها اتفاق مثبت تغییرات جمعیتی باشد. به اعداد و ارقام همین جدول نگاه کنید؛ اوضاع از سال ۱۴۱۵ کم کم بد می شود؛ جمعیت ایران در این سال به اوج خود می رسد؛ ۸۶ میلیون و ۶۱۰ هزار نفر. پس از این افت جمعیت شروع شده و تا ۵۵ سال بعد به ۵۲ میلیون و ۷۳۰ هزار نفر می رسد.

البته به گفته محمدجواد محمودی، رییس موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور این پیش بینی و فرض خوش بینانه ای است که وجود دارد؛ یعنی نرخ باروری را در سال ۱۴۱۵ تثبیت شده و تا سال ۱۴۷۰ روی عدد ۱.۳۵ فرزند می ماند: سازمان ملل پیش بینی یک فرزند را داشته است که با این حساب جمعیت ما به ۳۱ میلیون نفر می رسد. اگر ما تلاشی برای تشویق به زاد و ولد نکنیم، جمعیت ما همین ۳۱ میلیون نفر در سال ۱۴۸۰ می شود.

نگرانی اما این نیست، به تعداد سالمندان این دو سال و البته سن امید به زندگی نگاه کنید؛ از ۱۵ میلیون و ۲۹۰ هزار سالمند در سال ۱۴۱۵ به ۲۱ میلیون و ۲۹۰ هزار سالمند در سال ۱۴۷۰می رسد. یعنی درحالی که جمعیت در ۹۰ سال آینده به کمترین میزان خود در ایران می رسد، اما با توجه به افزایش امید به زندگی که متوسط ۸۱.۵ سال می شود،‌ تعداد سالمندان ایران حدود ۴۰ درصد جمعیت کل است.

این درحالی است که جمعیت مولد ایران در سال ۱۴۷۰، ۳۰ میلیون نفر هم نیست. به عدد سالمندان، باید جمعیت صفر تا ۱۵ سال را هم اضافه کرد که آنها هم جزو جمعیت مصرف کننده هستند. تازه باید پیش بینی کرد با روند آموزش و تربیت در ایران، سن ورود به بازار کار حداقل ۲۰ سال است نه ۱۵ سالی که جمعیت شناسان همیشه در محاسباتشان می آورند. یعنی از جمعیت مولد باز هم کاسته می شود.

۴۰ سال تا سالمندی

نکته دیگر اینجاست جمعیت ایران عملا از سال ۱۴۳۵ پیر می شود؛ در این سال بیش از ۲۷ میلیون نفر از جمعیت ایران سالمند است و این یک سوم جمعیت کشور و بیش از ۵۰ درصد جمعیت مولد. درحالی که اکنون و با جمعیت ۷۵ میلیون نفری، تنها ۵ میلیون و ۷۰۰ هزار سالمند در ایران زندگی می کند که حدود یک چهاردهم کل جمعیت ایران است و البته یک دهم جمعیت مولد.

در واقع اگر اتفاق خوبی در جمعیت ایران نیفتد، در سال ۱۴۷۰ ایران به یکی از فقیرترین کشورها بدل می شود؛ حدود نیمی از جمعیت یا پیر است و یا مصرف کننده. این یعنی آن ۳۰ میلیون نفر مولد باید هم برای خودش کار کند هم برای پدر و مادر پیری که به تک فرزندی در رو آورده اند.

باید قبول کرد هیچ سیستم حمایتی اجتماعی در هیچ کشوری از دنیا توان پشتیبانی از ۵۰ درصد جمعیت مصرف کننده خود را ندارد. حتی اگر در آن زمان ایران همچنان به نفت هم وابسته باشد و دنیا هنوز هم نفت بخواهد، باز هم اوضاع اقتصادی خوبی وجود ندارد.

به گزارش خبرآنلاین، رییس موسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت دراین باره می گوید: مشکل ما کاهش باروری است نه عدد جمعیت. بحث ما تعادل ساختار سنی است. جمعیت ما ۳۰ میلیون نفر هم بشود، اما تعادل داشته باشد کسی مشکلی ندارد. اما مشکل ما این است که جمعیت بشود ۳۰ میلیون نفر و ۴۷ درصد جمعیت مسن باشد. با این مصیبت می خواهیم چه کنیم؟

چاره؛ افزایش سن بازنشستگی

اما اگر افزایش جمعیت اتفاق نیفتد، چاره کار در افزایش سن بازنشستگی است. همان اتفاقی که در کشورهای اروپایی افتاده است. همین چند ماه پیش وقتی از سازمان تامین اجتماعی خبر تصمیم افزایش سن بازنشستگی به بیرون درز کرد، اعتراضات بسیاری بلند شد و سعید مرتضوی، مدیرعامل سابق تامین اجتماعی مجبور شد چند باری این موضوع را تکذیب کند.

از سوی دیگر در سال های قبل از ۱۴۵۰ ورودی های بازار کار ایران به زیر ۷۰۰ هزار نفر می رسد و هر سال هم این عدد کمتر می شود در سال ۱۴۷۰ به کمتر از نیم میلیون نفر می رسد. شاید در آن زمان ایران نیازمند نیروی کار شود.

با این حساب باید به دولت و نهادهای حکومتی حق داد که نگران آینده جمعیت باشند. آینده ای که اگر با همین روند پیش برود، چندان روشن و خوشایند نیست

رضایی

رضایی

رضایی

رضایی

رضایی

رضایی

رضایی

رضایی